Het Corona Dashboard werd op 19 mei door de rijksoverheid aangekondigd. Een openbaar dashboard om inzicht te geven in de “status” van het Corona virus in Nederland. Inmiddels is het Corona dashboard live en kunnen we meekijken. Tijd voor een review vanuit het perspectief van een dashboard designer.
De review heb ik aangevuld met een aantal extra tips, voor de doe het zelf dashboards bouwers. Maar eerst een fragment uit de persconferentie waarin minister de Jonge uitlegt waarom hij dat Corona dashboard wil.
Het Corona dashboard is openbaar en hier te vinden: https://coronadashboard.rijksoverheid.nl/. Hieronder een screenshot van de editie die ik gereviewd heb. Het dasbhoard is in ontwikkeling, dus mogelijk zijn er al een aantal zaken aangepast. De review bevat zowel een “eerste indruk” als een uitgebreide review. De review heb ik aangevuld met een aantal extra tips, voor hen die zelf ook dashboards bouwen.
Let op: Voor het maken van een goed dashboard is het van belang kennis te hebben van de materie. Ik heb geen medische achtergrond en mijn kennis over de manier waarop ik de Corona data moet interpreteren komt uit de media. Ik kan en wil dus niet oordelen over de juistheid van de indicatoren of de signaalwaardes. Wel kan ik vanuit mijn achtergrond als data designer mijn feedback geven over de wijze waarop ze getoond worden. Verder wil ik vermelden dat ik niet betrokken ben geweest bij het ontwerp van dit dashboard.
Eerste indruk
Dit Corona dashboard verrast me op meerdere vlakken positief. Op basis van de persconferentie was ik sceptisch en verwachtte ik een dashboard met te veel details, onbegrijpelijke grafieken en complexe definities. Iets wat ik als docent datavisualisatie en dashboard design helaas vaak in de praktijk zie. Gelukkig is dit dashboard anders en in mijn ogen heeft de maker goed werk afgeleverd. Hij/zij heeft een rustig overzicht weten te creëren, dat prettig leesbaar is en waar de lezer diverse informatie uit kan ophalen.
Bovenin trekt de waarschuwing “let op: in ontwikkeling” de aandacht. Mooi dat men het heeft aangedurfd om een dashboard dat wel bruikbare informatie laat zien, maar nog niet helemaal af is in gebruik te nemen. Al had de waarschuwing in mijn ogen wel wat minder fel van kleur mogen zijn. Het leidt nu af van de cijfers eronder.
De vlakverdeling van de indicatoren en het kleurgebruik zijn aangenaam en stralen rust uit. Je scant snel de meest actuele cijfers. Voor degene die dat willen, is er eenvoudig toegang tot meer uitleg en details. Mooi ook het gebruik van iconen voor de verschillende indicatoren.
In het eerste overzicht is er maar één type grafiek, een variant op de kogelgrafiek (beter bekend onder zijn Engelse naam bulletgraph). Een stuk beter dan de ronde snelheidsmetertjes waar ik op basis van de persconferentie bang voor was. Wel vraag ik me af of de rood/groen kleurcombinatie in de grafieken goed leesbaar zal zijn voor iemand die kleurenblind is. (meer hierover verderop in de uitgebreide review).
Door te klikken “meer uitleg en data” volgt een extra grafiek die meer achtergrond toont. Ook dit overtreft mijn verwachtingen, want ik had hier een tabel verwacht. Ook hier een klein punt van verbetering: de gekozen staafdiagram bij “Positief geteste mensen” toont niet de gewenste leeftijdsgroepen en mist het onderdeel tijd. (meer hierover verderop in de uitgebreide review).
Mijn eerste indruk is positief en ik ben blij dat dit de uitkomst is van wat ons in de persconferentie is toegezegd. Een mooi voorbeeld van complexe data eenvoudig weergeven. Toch zijn er nog wel een aantal verbeterpunten te vinden. Zeker als je wat meer wat grondiger naar het dashboard gaat kijken. Daarover meer in de uitgebreide review hieronder.
Een uitgebreide review aan de hand van het dashboard stappenplan
Als ik zelf een dashboard maak, dan werk ik volgens een stappenplan dat bestaat uit acht stappen. Nu hanteer ik die stappen als rode draad voor een uitgebreide review. Per stap leg ik eerst een stuk theorie uit en daarna pas ik het toe op het Corona Dashboard.
- Indicatoren bepalen
- Context bepalen
- Prioriteit bepalen
- Vlakverdeling en visuele hiërarchie
- Visuals bepalen
- Alerts toevoegen
- Finetunen
- Evalueren
Stap 1: Indicatoren bepalen
Het bouwen van een dashboard begint met het bepalen van de indicatoren die je wilt laten zien. Welke cijfers helpen je bij het maken van de juiste beslissingen. Kies je de verkeerde indicatoren, dan zal niemand naar je dashboard kijken, of erger nog, men zal de verkeerde beslissingen nemen. Belangrijk bij het bepalen van goede indicatoren is kennis hebben van de business.
Indicatoren
In het fragment hierboven benoemt minister de Jonge welke indicatoren in het dashboard moeten komen. Of het ook juiste indicatoren zijn, kan ik niet bepalen omdat ik de kennis er niet van heb.
Wel is het fijn om te zien dat het aantal indicatoren beperkt is. In een goed dashboard zullen er niet meer dan 7 aanwezig zijn.
Stap 2: Context bepalen
Context geeft je losse cijfers meerwaarde. Context tussen de cijfers, maar ook het samenspel tussen de cijfers en de lezer.
Tip 1) Houdt rekening met de kennis van de lezer over de data en de visualisaties die je kiest. Snapt hij het niet, zal hij het dashboard niet gebruiken.
Tip 2) Per indicator moet je bepalen wat je gaat tonen. Wil je de actuele status laten zien, of juist de ontwikkeling in de tijd. Wil je dingen vergelijken met een target of met elkaar.
Tip 3) Als er een samenhang is tussen de verschillende indicatoren, laat die dan ook zien.
de lezer
In theorie is “iedereen in Nederland” de lezer van dit dashboard.
Een hele grote groep mensen dus. Een deel daarvan zal weinig tot geen ervaring zal hebben met het lezen en interpreteren van data. Daarom vind ik het erg mooi hoe in het dashboard het verschil tussen de verschillende waardes van R wordt uitgelegd met iconen.
Wat te tonen
In dit dashboard zie ik drie indicatoren voorzien van een context. Herkenbaar aan het groen/rood kleurverloop (hierover meer nog bij “finetunen”).
De context noemen ze hier de signaalwaarde. Herkenbaar ook aan het verticale balkje in de grafiek.
Zolang de actuele waarde lager dan de signaalwaarde is, hoeven we ons waarschijnlijk geen zorgen te maken.
Zoomen we in op de grafieken, dan zien we dat er gekozen is voor het gemiddelde van de afgelopen 3 dagen als “actuele status”.
Klik je op de “uitleg en meer” knop, dan zie je ook het tijdsverloop. Zodat ook de historische context wordt weergeven.
Visueel was het toevoegen van de signaalwaarde in de lijngrafiek te overwegen geweest. Zodat we kunnen zien hoe lang het al goed of slecht gaat. Of dit inhoudelijk ook een goed argument is, kan ik door mijn eerder genoemde kennis gebrek niet bepalen.
Een aantal grafieken in dit dashboard toont geen context. We weten daarmee niet over de getoonde waarde goed of slecht is.
We weten daarmee ook niet of er wel of geen actie nodig is.
Door het ontbreken van de context hebben deze grafieken minder waarde.
Op het tabblad regio is een kans gemist om context te tonen. Nu zie ik alleen de waardes van de gekozen regio.
De kaart had de waardes van de verschillende regio’s kunnen laten zien, of de grafieken rechts hadden het regiocijfer in relatie tot het landelijk gemiddelde kunnen tonen. Gezien de woorden van de minister verwacht ik dat hier nog aan gewerkt gaat worden.
Samenhang
Wat de samenhang tussen deze indicatoren is, kan ik slechts raden vanwege mijn beperkte kennis van de materie.
Zoek ik naar visuele samenhang, dan zie ik wel samenhang tussen de iconen voor positief geteste mensen en de besmettelijke mensen.
Samenhang tussen de iconen voor intensive care en ziekenhuis opnames is er niet.
Stap 3: Prioriteit bepalen
Zet de indicatoren die je wilt gaan tonen in je dashboard, op volgorde van belangrijkheid. Dit helpt je bij het maken van de indeling in de volgende stap.
Ook is dit handig, als je alvast een eerste versie van het dashboard wilt tonen, zodat mensen er al mee aan de slag kunnen.
Belangrijke dingen eerst
Bovenin trekt de waarschuwing “let op: in ontwikkeling” de aandacht. Ik vind het mooi dat men het heeft aangedurft om een dashboard te tonen wat nog niet 100% af is.
Niet onnodig lang wachten tot alles compleet is, maar live gaan met wat al beschikbaar is.
Er komt nog meer
Verderop zien we ook dat een aantal cijfers nog toegevoegd moet gaan worden. Zodat we weten wat er nog komt.
Dit is “Agile Dashboard bouwen” zoals ik dat graag noem.
Stap 4: Vlakverdeling en visuele hierarchie
Op een dashboard strijden allerlei indicatoren om de aandacht van de lezer. Een goed dashboard bevat een logische en natuurlijke leesvolgorde. Deze is zorgvuldig geconstrueerd door de maker met behulp van verschillende design componenten zoals bijvoorbeeld:
– Positie, de plek waar een indicator staat op het dashboard. Hierin is linksboven gereserveerd voor de belangrijkste indicator.
– Grootte, hoe meer ruimte je een indicator geeft, hoe meer aandacht hij gaat krijgen.
– Kleur, als een indicator een afwijkende kleur heeft, krijgt hij ook meer aandacht.
Visuele hierarchie
Het eerste wat opvalt in dit dashboard is het grote roze vlak bovenin. Het stuk waarin geen indicatoren staan.
Daarna gaat de aandacht vooral uit naar de donkerblauwe “knop” richting de regiocijfers. Deze valt vanwege zijn kleur teveel op leidt daardoor af van de cijfers.
Leesvolgorde
Als je dan voorbij de afleiding van het roze vlak bent, weet je ook niet waar je moet beginnen met kijken, of in welke volgorde cijfers bekeken moeten worden.
De oorzaak hiervan is dat positie en kleur beiden een tegenstrijdig signaal afgeven.
Er zijn drie rood/groene grafieken in een overheersend blauw dashboard. Daardoor vallen deze het meeste op. Maar deze indicatoren staan niet naast elkaar. Tegelijkertijd bevat het grootste vlak (Aantal besmettelijke mensen) geen opvallende kleur. De grootte van dit vlak lijkt veroorzaakt door de inhoud, niet op basis van prioriteit. Want dan had dit vak linksboven gestaan.
Achtergrond
Om een dashboard structuur te geven en de grafieken in de spotlight te zetten, maak ik zelf altijd gebruik van een grijze achtergrond en witte vakken voor de grafieken.
In het Corona Dashboard gebruiken ze voor de achtergrond de kleur lichtblauw. Niet mijn eerste keuze, maar toch geen slechte. Het geeft het geheel een kalme uitstraling.
Zou deze kleur bewust gekozen zijn vanwege zijn psychologisch effect?
Blauw is een koelere, niet bedreigende kleur. Het heeft een rustgevende impact op de geest en symboliseert onder andere kalmte, vertrouwen, wijsheid, autoriteit, royale rijkdom en betrouwbaarheid.
Stap 5: Visuals bepalen
Een dashboard zonder visualisaties bestaat niet. Voor elke visualisatie, of dat nu een grafiek, een tabel of zelfs een los cijfer is, je moet goed nadenken over wat en hoe je het wilt laten zien. Mocht je hier hulp bij nodig hebben, gebruik dan de Chart.Guide gafiekenposter die de PerfecteGrafiek heeft ontwikkeld.
De minister sprak in de persconferentie over snelheidsmeters in het dashboard. Reden voor mij om ongerust te worden. Zoals je op de Chart.Guide grafiekenposter kunt zien ben ik geen voorstander van het gebruik van dit soort “meters”.
Gelukkig kiest men hier niet voor “meters” maar voor een eenvoudige variant van de kogelgrafiek (beter bekend als bulletgraph).
Net als de meter, heeft de kogelgrafiek een naald die de actuele waarde (4,3) aanwijst. De positie van de naald op de achterliggende kleurlaag geeft de emotie van die waarde aan: goed, slecht of daar tussenin. Aanvullend toont deze kogelgrafiek ook nog een referentiewaarde (10). Gaat de actuele waarde daar overheen, dan is dat een signaal voor slecht nieuws.
Het grote verschil tussen de “meter” en de kogelgrafiek is dat de meter rond is en dus meer ruimte kost. Tevens is hij daar door slechter leesbaar dan de kogelgrafiek.
Een ander groot voordeel van deze kogelgrafiek wordt in dit dashboard helaas niet benut. Namelijk dat je ze (als je ze onder elkaar zet), makkelijk onderling kunt vergelijken. Waardoor je heel snel kunt scannen hoe we er voor staan. Voor nu een gemiste kans.
Het is niet altijd nodig om alle cijfers in een grafiek te zetten. Soms kun je ook alleen het cijfer zelf weergeven. Om het cijfer dan wat meer op te laten vallen, kun je kiezen voor een aparte kleur. Bijvoorbeeld zoals hiernaast met de waarde 1.715 goed gedaan is.
Waarom men niet hetzelfde gedaan heeft voor de 9,9 hier links weet ik niet. Juist door deze op een schaal van 0-50 te plaatsen suggereer je dan er een betekenis aan die schaal hangt.
Misschien dat de maker hierin vast heeft willen voorsorteren op de komst van de signaalwaarde in juni.
Bovenstaand commentaar geldt ook voor de 1,2 waarde hier links. Al lijken we hier geen signaalwaarde te gaan krijgen. Dit had dus een gewoon los cijfer kunnen zijn.
Kijken we verder omlaag, dan zien we een staafdiagram. Hiervan hoop ik dat ze hem gaan vervangen door wat anders. De staafdiagram is weliswaar de juiste grafiek voor de getoonde data (we zien een categorische vergelijking tussen leeftijdsgroepen en dus horen de series onder elkaar en niet naast elkaar, want dat doen we alleen bij tijdsvergelijkingen).
Wat is er dan mis aan de grafiek? Wel, de gekozen leeftijdstaffels zijn in mijn ogen wat vreemd. In de “versoepelings” maatregelen worden basisschool kinderen (onder 12 jaar) en jongeren (12 tot 18 jaar) vaak apart genoemd. Maar in de enige grafiek in dit dashboard waar we leeftijd in zien, worden ze op één hoop gegooid met als extra verwarring ook alle 19 jarigen.
Verder toont deze grafiek alleen een momentopname. Jammer, want juist hier ben ik nieuwsgierig naar het tijdsverloop. Zodat ik zou kunnen zien of het aantal besmettingen bij kinderen onder de 12 wel of niet toeneemt, nu de scholen weer deels geopend zijn.
Ik ga er maar van uit dat de beleidsmakers deze details wel kunnen zien in hun versie van dit dashboard.
Stap 6: Alerts toevoegen
Een goed dashboard heeft een aantal waarschuwings of controle lampjes. Deze zijn er voor als er (bijna) problemen zijn. Denk hierbij aan het lampje in je auto dat je vertelt dat je tank bijna leeg is. Als dat lampje gaat branden, weet je dat je gelijk actie moet ondernemen.
In het fragment hierboven spreekt minister de Jonge nog uitgebreid over controlelampjes, maar in het dashboard zien we ze nu nog niet terug. Mogelijk dat die er binnenkort nog bij gaan komen.
Datgene wat nu het dichtste bij de controlelampjes komt is de signaalwaarde in de kogelgrafiek. Ben benieuwd of we ook een beleidsverandering gaan zien, zodra één van de actuele waardes hoger wordt dan de signaalwaarde.
Stap 7: Finetunen
Stap 7 is eigenlijk geen aparte stap, maar iets wat je tijdens het dashboard bouwen continu aan het doen bent. Na iedere grafiek die je toevoegt aan je dashboard kijk je of het geheel nog in balans is, en dat het de juiste signalen weergeeft. Zo niet, dan moet je je ontwerp aanpassen.
Een van de zaken die ik altijd controleer tijdens het finetunen is de kleurstelling.
De hoeveelheid kleur in dit dashboard is beperkt en dat is positief. Het gebruik van veel verschillende of schreeuwende kleur leidt af van de boodschap.
Een risico van kleur wat ik eerder benoemde, is het gebruik van groen en rood in de kogelgrafieken. Een logische keus, omdat deze kleuren zich goed vertalen naar de boodschap “veilig” en “onveilig”. Maar tegelijkertijd is dit ook een risicovolle kleurencombinatie. Omdat mensen die kleurenblind zijn, het mogelijk niet goed kunnen zien.
“In Nederland is ongeveer 1 op de 12 mannen en 1 op de 200 vrouwen kleurenblind”
Met behulp van een online filter, kan ik het dashboard tonen zoals het gezien wordt door mensen die kleurenblind zijn. Helaas, komen de rood/groene kogelgrafieken niet goed door de test zoals je hier links kunt zien. De getoonde kleur heeft geen enkele waarde meer.
Tip: Omdat we het hier over een online dashboard hebben, kan ik het met behulp van dit online filter controleren hoe kleurenblinden het zouden zien.
Stap 8: Evalueren
Als je dashboard zover is, dat je hem kunt tonen aan je lezers, dan begint de fase van het evalueren. Laat een gebruiker naar het dashboard kijken en vertellen wat hij ziet. Observeer als maker en trek je lessen uit wat je hoort. Daar wordt jouw business kennis en de volgende editie van het dashboard weer beter van. Want, een dashboard is nooit helemaal af. De data en de context zullen altijd in beweging blijven. Jouw dashboard dus ook.
Kijk ik naar deze versie van het Corona dashboard, dan zie ik veel zaken die ik goed vind, maar ook een aantal die ik in de volgende editie aangepast hoop te zien.
Wat is er goed
– Rustige, kalme uitstraling door kleurkeuze en icoongebruik.
– Begrijpelijke grafieken.
– Zichtbaar durven maken dat het nog verder doorontwikkeld wordt.
Wat kan er beter
– Kleuren in de grafieken zijn slecht leesbaar voor kleurenblinden
– Visuele hierarchie ontbreekt
– Andere interval in de leeftijdsgrafiek en toevoeging component tijd.
– Meer alerts, wanneer moet er actie ondernomen worden.
Meer weten over dashboard design of datavisualisatie
Wil je je eigen dashboard of visualisaties verbeteren, op de pagina zelf aan de gang staan een heleboel tips. Wil je liever eerst wat meer uitleg hebben, kijk dan eens op de pagina trainingen, voor zowel online als live trainingen.
Heb je hulp nodig, een frisse blik op je eigen dashboard, neem dan contact met me op. Dan lopen we samen (online) op dezelfde manier door jouw dashboard heen.